Birleştirilmiş E-Öğrenme Tasarımı Modeli ve Hızlı Öğretim Tasarımı Stratejileri

Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmelerin eğitime uygulanması ve ilk bilgisayarla öğretimin (BÖ) okullarda gerçekleşmesi üzerinden neredeyse kırk yılı geçti. Bu süreç içinde bilgisayarla öğretim programlarının tasarımı ve geliştirilmesinde teknolojik değişiklikler meydana gelmeye devam ediyor. Bu yaklaşıma dayalı olarak günümüzdeki gelişmeler, uzaktan öğretime işlevsel olarak yansıyan yeni materyallerin tasarımını, Web’e ve internet’e dayalı yeni tekniklerin oluşmasını sağladı. Günümüzde e-öğrenme olarak karşımıza çıkan ve etkili e-öğrenme araçlarının kullanıldığı öğretim sistemleri tasarımının önemi ve kalitesini sorgulayan öğrenme yönetim sistemleri (ÖYS) geliştirilmesi ve uygulanması daha çok önem kazandı. Bu çalışma içinde e-öğrenmenin tarihsel gelişimi ve yeni kazanılan teknolojik ve öğretimsel kavramlar öğretim tasarımı ve teknolojisi modelleri çerçevesinde irdelenmektedir. Geliştirilen öğrenme kuramları ve bazı e-öğrenme biçimleri burada tartışılmaktadır. Farklı e-öğrenme araçlarını aynı anda kullanan ve yeni e-öğrenme biçimlerinin çoklu öğrenme ortamında yansımaları ve geliştirilme süreçleri bazı e-öğrenme tasarımı geliştirme modeli olarak bu çalışmada açıklanmaktadır. Birleştirilmiş e-öğrenme olarak önerilen model etrafında yenilikçi sayılabilecek, düşünceler ve tasarım modellerinden bazıları temel işlevleri yönünden ele alınmıştır. Kısaca, bu çalışmanın amacı, bilişim ve öğretim teknolojileri kapsamında, uzaktan öğretim tekniği olarak birleştirilmiş e-öğrenme modelinin tasarımı ve geliştirilmesi için hızlı ve etkili öğretim tasarımı adımlarının nasıl gerçekleşebileceği ve kullanılabileceğini tartışmaktır. Bu amaçla, öğretim tasarımı ve teknolojisi (ÖTT) alanı içindeki öğretim tasarımı modelleri ve yaklaşımları, birleştirilmiş e-öğrenme modeli ile öğretim sürecinde kullanılması önerilen adımlar öğrenciler, okullar, öğretmenler ve yazılım tasarımcıları için verilmiş ve çalışmada önemli bazı yenilikçi yaklaşımlar, öneriler ve düşünceler hızlı öğretim tasarımı stratejileri ve mobil öğrenme olarak sunulmuştur.

Eğitim ve öğretim sürecinde öğretim teknolojisi araçlarının kullanımının kaçınılmaz olduğu, son yıllardaki teknolojik gelişmeler çerçevesinde ortaya çıkmaktadır. Bilgisayarlı öğretim ve sonrasında yaşanan öğrenme gereksinimleri, bireyleri ve endüstri kuruluşlarını yeni öğrenme modelleri arayışına itmektedir. Bu yenilikçi öğretim model ve teknolojileri artık, e-öğrenme, birleştirilmiş e-öğrenme, mobil öğrenme ve hatta M-U öğrenme modelleri olarak tanımlanmaktadır. Bu yaklaşımlar hızlı ve doğru öğretim derslerini geliştirme ve başarılı e-öğrenme tasarımı yanında e-öğrenme çerçevesini oluşturan öğrenme ortamlarının tasarım adımlarını kapsamaktadır. Genel olarak bu adımlar farklı e-öğrenme süreci içinde pedagojik, teknolojik, öğrenci- kullanışlılığı tasarımı (interface design), değerlendirme, yönetim, kaynaklar, etnik ve kurumsal-kültürel konuları hızlı ve etkili ve anlamlı e-öğrenme tasarımı için içermektedir [1], [14], [18].

Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmelerin eğitime uygulanması ve ilk bilgisayarla öğretimin okullarda gerçekleşmesi üzerinden neredeyse kırk yılı geçti. Bu süreç içinde bilgisayarla öğretim programlarının tasarımı ve geliştirilmesinde teknolojik değişiklikler devam ediyor. Bilgisayarla öğretim günümüzde, geleneksel yaklaşımdan çoklu öğrenme ortamları ve çevrimiçi öğrenme yaklaşımları adı altında hızlı biçimde uzaktan öğretim şemsiyesi altında tanımlandı. Uzaktan öğretim yaklaşımının gereksinimi olan yeni öğretim teknolojileri ve araçları olarak gösterilen e-öğrenme tanımı eş zamanlı ve farklı zamanlarda öğrenme ortamı sunan araçlar ve teknolojilerle birlikte çeşitli e-öğrenme ortamının tanımlanmasına neden oldu.

Yeni bilgi, öğretim ve iletişim teknolojilerinin geliştirilmesi bu teknolojilerin etkili, anlamlı biçimde öğretim tasarımı modelleri sürecinde yer bulması okullarımızda ve iş yerlerimizde yeni çalışmaların başlamasının en önemli nedenidir. Bu çalışmalar çoklu öğretim (multimedia learning), çevrimiçi (online) öğrenme ortamları kavramına ilave olarak e-öğrenme tasarımı süreci olarak tanımlanmaya başladı. Bu ortamın gerçekleştirilmesi de e-öğrenme teknolojilerinin, geliştirilen öğretim tasarımı modeli ile öğrenme sürecinde etkin kullanılması ve öğrenme kuram ve yaklaşımlarını doğru tanımakla ve uygulamakla olasıdır. Bu yaklaşıma dayalı olarak günümüzde uzaktan öğretime işlevsel olarak yansıyan yeni materyallerin tasarımını ve Web’e ve internet’e dayalı başka yeni tekniklerin oluşmasını sağladı. Günümüzde e-öğrenme olarak karşımıza çıkan ve etkili e-öğrenme araçlarının kullanıldığı öğretim sistemleri tasarımının önemi ve kalitesini sorgulayan öğrenme yönetim sistemleri (ÖYS) geliştirilmesi ve uygulanması bu nedenle daha çok önem kazandı [18]. Her yeni öğrenme ve öğretim probleminin okullarda ve endüstride çözümü için uygulanabilir öğrenme yönetim sistemleri (ÖYS) yazılımları farklı projeler için geliştirilme zorunluluğunu taşımaya başladı.

Bu nedenle, Uzaktan öğretim yaklaşımına dayalı olarak oluşturulan öğrenme ortamları tasarımı ve uygun teknolojilerin tanımlanması e-öğrenmenin geleceği için gerekli oldu. Bilişim ve öğretim teknolojileri geliştirme sürecinde, e-öğrenmenin tanımlanması ve e-öğrenme sürecindeki yeni gelişmeleri öğrenme kuram ve yaklaşımlarına bağlı olarak etkin, geçerli, anlamlı ve verimli kılma etkinlikleri e-öğrenme tasarımını geliştirilmesinde uygulama çok yaşamsal yer almaktadır. Bunun için e-öğrenme ve farklı e-öğrenme teknolojilerinin öğretim tasarımı sürecinde birleştirilmiş kullanımını [11] yani tekniklerin entegrasyonunu öğretim tasarımı için birleştirilmiş e-öğrenme olarak belirtmek gerekmektedir [7].

E-öğrenme bilgisayarlar yardımı ile CD-ROM, internet veya intranet gibi teknolojiler ve öğretim tasarımı araçları ile sağlanan bir “öğrenme” biçimidir. Son zamanlardaki bilgisayarlar ve sayısal-dijital teknolojideki internette olduğu gibi hızlı gelişmeler öğretim amaçlı olarak endüstri ve işletmelerde 1970 li yıllardan beri kullanılmaktadır. 1970 sonları ve 1980 li yılların başında bilgisayarla öğretim önemli bir öğretim tekniği olarak karşımmıza çıkmıştır. Bu yöntemlerdeki eğitimsel sorular öğrenci kontrolu, soru sorma teknikleri ve ekran tasarımı gibi konularda benzerlik göstermektedir. Örneğin 2003 yılında derslerin planlanması ve sunulması esnasında %24 oranında teknoloji kullanılmıştır. Böylece öğretmenlerin dersleri kontrolu ve sunumundaki etkililiği 1999 yılındaki % 80 lerden 2003 de % 68 gerilemiştir [24]. E-öğrenme ya da elektronik öğrenme kısa zaman dilimi içinde çok geniş alanda kullanılır olmuştur. E-öğrenme Kaplan-Leirson [13] tarafından aşağıdaki gibi tanımlanmıştır. E-öğrenme;

“...örneğin Web’e dayalı öğrenme, sanal sınıfları ve sayısal işbirliğini içeren geniş uygulamaların düzeni ve süreçleridir. E-öğrenme internet- intranet, işitsel media, videotype, uydu yayınları, etkileşimli TV, CD-ROM ve diğer araçlar ile konuların öğretilmesini içerir” (sf.7).

E-öğrenme her alanı ve öğrenme durumunu kapsayacak biçimde görünmektedir. Bunlar yüz yüze öğretim ve diğer öğretim teknikleri gibi algılanır. E-öğrenme genellikle bilgisayarla öğretim ve özellikle internet ile öğretim yardımıyla birleştirilmiştir. Bu gün e-öğrenme şirketlerde, kamu kuruluşlarında çok geniş kullanım alanı bulmuştur. Bununla birlikle günümüzde anaokullarından lise öğretimi yıllarına (K-12) kadar etkili olarak ve yüksek öğretim olarak üniversiteler düzeyinde kullanılmaktadır [9], [23]. E-öğrenme öğrenmenin ve öğretimin gelişmesi için gereken güce sahiptir. E-öğrenme ortamında öğrenci merkezli bir öğrenme amaçlanır. Öğrenme her yerde ve her zaman konu ile öğrenci etkileşimini gerçekleştirecek biçimde olasıdır. Bu süreç işbirliğini, iletişimi ve öğrenmenin yönetimini kolaylaştırır. E-öğrenme öğretimin masrafını ve giderlerini azaltır ve dünyanın her yerindeki gelişmenin boyutlarını dersler için ekler [27].

E-Öğrenme, “bir öğrenme” tekniğidir. E-öğrenme (E-Ö) kısaca, Web’e dayalı öğrenmeyi, sanal sınıfları, ve sayısal (digital) işbirliğini kapsayan uygulamaları ve süreçleri olan geniş bir düzenlemedir. E-öğrenme; Internet, intranet (LAN/WAN), işitsel, video, uydu yayınları, etkileşimli TV, CD-ROM, ve diğer e-öğrenme araçları ile konuların öğrenilmesini içeren bir öğrenme yoludur. E-öğrenme öğretimsel ve zihinsel bir araç olarak uzaktan eğitimin bir önemli parçası olarak işaret edilebilir. Çünkü uzaktan öğrenme e-öğrenme teknolojilerini ve bilgisayar araçlarını etkin ve anlamlı biçimde öğretimin verilmesi ve öğretim tasarımı modelleri ile e-öğretim paketi (courseware) geliştirilmesi için kullanır. Bu süreç içinde, birçok teknoloji birlikte kullanılarak e-derslerin geliştirilmesine birleştirilmiş e-öğrenme (BeÖ) yaklaşımı olarak gerçekleştirir.

E-öğrenme yeni bir kavram olmakla birlikte, birleştirilmiş e-öğrenme de çok yeni bir kavramdır. Bu süreç içinde öğretim tasarımı ve teknolojisi alanı öğretim tasarımcıları ve teknologlar tarafından gerekli bulunan beceriler üzerine eğilir. Bu uzmanlar alandaki becerileri gerçekleştirmek yanında alanın doğasını, tarihsel gelişimini ve şimdiki durumunu açıkça tanımlayabilmelidirler. Bu konular ve eğilimler gelecekteki öğrenme durumlarını oldukça etkiler [19]. Birleştirilmiş e-öğrenme sistemleri için bilgi iletişim teknolojilerinin bireysel sorunlarının çözümü ve tanımının organizasyonu için yeni yaklaşımlara gerek vardır. E-öğrenme konuları karmaşık bilişsel becerileri, değişebilen öğrenme kavramlarını ve gerçekçi öğrenme görevlerini içerir. Bu kavramlar birleştirilmiş e-öğrenme ile ilişki halindedir. Bu ilişkiler iş yerlerinde değişikliklerin meydana gelmesi için çok önemlidir. Karmaşık öğrenme kavramı yeni bir görüşü ifade eder. Bu bir beceri çeşidi olabileceği gibi bazen bir karmaşık beceriyi gönderme yapar [25].

Karmaşık beceriler içindeki ana kavramlar becerilerin birbirleri ile uyumuna, birleştirilmesine, öğrenme (bilgi) ve profesyonel kısımların tutumlarına ve farklı öğrenme unsurlarına dayalıdır. Birleştirilmiş e-öğrenmenin içinde hedefler ve önemli kısımlar bulunur. Ayrıca yeni öğretim yaklaşımları ve materyalleri karmaşık öğrenme süreçlerini desteklemek için geliştirilir. Bunlar probleme dayalı öğrenme, olaya dayalı öğrenme ve projeye dayalı öğrenme gibi tekniklerdir. Bu unsurlar öğrenme için gerçekçi, anlamlı ve zengin öğrenme görevleri sunan tekniklerdir [16]. Merill’e göre öğrenme e3 modeli içinde açıklandığı üzere etkili, anlamlı ve işaret edici olmalıdır [17]. Değişebilen öğrenme her öğrenme ortamı için hemen uygulanabilir. Karmaşık ve değişebilen öğrenme görevleri gerçekçi öğrenme alanında (dual learning) buluşur. E-öğrenme genellikle teknoloji kullanılarak yapılan web, internete dayalı öğrenme, intranet, CD, DVD, ve diğerlerini kapsayan bir öğrenme yöntemidir. E-öğrenme tasarımı kavramları pedagoji, teknoloji ve organizasyon olarak tanımlanır [11]. Tarihsel olarak sanat ve profesyonel öğretim, yetişkinlerin öğrenmesi ve e-öğrenme ortamındaki pedagojik stratejiler olarak tanımlanır [27]. Birleştirilmiş e-öğrenme pedagojik, örgütsel ve teknik düzeyleri geleneksel öğretim yöntemleriyle birleştirerek işaret eder [11]. Bu süreç içinde bunları yüz yüze öğretim, uzaktan öğrenme, web’e dayalı öğrenme ve internet ile öğrenme olarak birleştirmeye çalışır. Kısaca medyanın karıştırılmasıdır. Burada sistematik tasarım süreci ve öğretim tasarımı modelleri yaklaşımı sürekliliği, güvenliği, kullanıcı ara yüzlerin kalitesini ve disiplinler arasındaki boşluklar için bir köprü görevini birleştirilmiş e-öğrenme için yapar.

Birleştirilmiş e-öğrenme (BeÖ) bir den fazla teknolojinin birleştirilmesi ya da kullanılması ile gerçekleşir. Öğretim tasarımı alanı aynı zamanda bir mühendislik alanı gibi tartışılır ve görülür [22]. Eğitim sistemlerinin yenilenmesi veya öğretim sistemlerinin yeniden tasarımı öğretim sürecine yeni bir öğrenme değerini eklemek için gereklidir [11]. Bu nedenle e-öğrenme teknolojilerinin eğitimsel etkilerinin anlamlılığı, sürekliliği öğretim sistemleri ve BeÖ ilişkileri olarak şekil 1 de gösterilmiştir.

E-Öğrenme paketi yerine göre birden fazla dersin konularını içerir. E-öğrenme sürecinde Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi (ÖTT) alanının yaklaşımı bu derslerin etkili öğrenilmesi ve konu ile öğrenen arasındaki etkileşimi artırmak için önemli stratejiler ve olanaklar sağlar [19]. Bu nedenle tasarımcılar ve e-ders geliştiricileri birleştirilmiş e-öğrenme araçlarını kullanmanın derslerin ve yeni öğrenme materyallerinin geliştirilmesindeki öneminin yerinin farkında olmaları gerekir [7]. Bu çerçeve içinde birleştirilmiş e-öğrenme karmaşık becerilerin öğrenilmesi yani becerileri oluşturan öğelerin koordinasyonu, becerilerin birleştirilmesi, mesleki bilgi ve tutumları öğrenciler için değişebilen yani esnek öğrenmeyi zaman ve yer sınırlamaksızın sağlamaya dayanır. Karmaşık ve esnek öğrenme yaklaşımı diğer bir öğrenme sistemi olan gerçek öğrenme alanı ile buluşur. Öğrenme koşullarının önemini gerçek ortama taşır. Birleştirilmiş e-öğrenme pedagojik, teknolojik ve örgütsel etkileri yenilikçi gelişmeler bakımından ifade eder. Bu süreç içinde yüz yüze öğretimi, uzaktan eğitimi ve iş ortamında hizmet içi eğitimi birleştirmeye çalışır. Bunun için internet ve web ortamında e-öğrenme eğitimleri sağlayan okullar ve şirketlere ilişkin çok sayıda e-öğrenme siteleri bulunmaktadır. Bunların hızlı öğretim tasarımını var olan teknolojilerle uygulamaya koyması kolay olmakla birlikte, birçok web sitesinin pedagojik nitelikleri ve öğrenme kuramlarını bu e-öğrenme geliştirme çalışmalarına bilimsel anlamda yansıttığı söylenemez.

[1] Allen, M. V., “Successful e-Learning Interface: Making Learning Technology Polite, Effective and Fun. Pfeiffer. San Francisco, CA: (2011).

[2] Blended learning., “Cognitive design solutions” From at www. Cognitive design solutions.com/ Elearning/BlendedLearning.htm. (2012).

[3] Brown, M. L. , “Instructional design for e-learning,” Journal of Hospital Librarianship, 6(4), 109-115, (2006).

[4] Clark, Q., “Designing mLearning: Tapping into the Mobile Revolution for Organizational Performance”. Pfeiffer, San Francisco, CA:. (2011).

[5] Gustafson, K. L. and Branch, R., “What is instructional design?” In R.A. Reiser and J. V. Dempsey (Eds.), Trends and Issues in Instructional Design and Technology (2nd ed.), Pearson Education, Inc, Columbus Ohio:. (2007).

[6] From e-learning to we-learning,, From at http://joshbersin.com/2009/09/25from From e-learning to we-learning. (2012).

[7] Ipek, I., Izciler, M. and Baturay, M. H., “Considerations for integrated e-learning courseware design and instructional

design & technology (IDT) approach”. Proceedings of 8th the International Educational Technology Conference, May 6-9, 2008, pp. 513-517, Anadolu University, Eskisehir, Turkey. (2008a).

[8] Ipek, I., Izciler, M., and Baturay, M. H. , “New trends and approaches in instructional design and technology: From schools to Industry”. Proceedings of 8th the International Educational Technology Conference, May 6-9, 2008, pp. 508-512, Anadolu University, Eskisehir, Turkey. (2008b).

[9] Irvine, M., “The emerging e-education landscape” [Online]. Available: http://www.blacboard.com/ docs/wp/CIOSeriesWhihePaper.pdf. , (2002).

[10] Ivers, K. S. And Barron, A. E., “Multimedia Projects in Education: Designing, Producing and Assessing”, 4th ed. Libraries Unlimited. An Imprint of ABC-Clio, LLC, Santa Barbara, California (2010).

[11] Jochems, W., Van Merrienboer, J. and Koper, R., Integrated e-learning: implications for pedagogy, technology and organization, RoutledgeFalmer, London:. (2005).

[12] Kahiigi, E. K., Vesisenaho, M., Hansson, H., Danielson, M., ve Tusubira, F. F., “Modeling a Peer Assignment review process for collaborative e-learning”. Journal of Interactive Online Learning. 11(2), 67-79, (2012).

[13] Kaplan-Leiserson, E., “Glossary” [online]. Available: http:www.learningcircuits. org/glossary.html. (2002).

[14] Khan, B., “The CAPEODL Model: Comprehensive approach to program evaluation in open and distributed learning”. From at http://wwwasianvu.com/bk/evaluation.htm (26.12.2012), (2007).

[15] Mayer, R. E. & Moreno, R. A., “Cognitive theory of multimedia learning: implications for design principles”. From http:www.unm.edu/~morone/PDFS/chi.pdf. (2005).

[16] Merrill, D., “First principles of instruction”, Educational Technology, Research and Development, 50 (3), pp 43-59. (2002).

[17] Merrill, D., “Converting e3-learnıng to e3-learning: An alternatıve instructional design method”. From http://ww.mdavidmerrill.com/Papers/Converting_e3_learning.pdf, (2012).

[18] Piskurich, G. M., “Rapid Training Development: Developing Training Courses Fast and Right”. Pfeiffer, San Francisco, CA. (2009).

[19] Reiser, R. A. and Dempsey, J. V. , “Trends and issues in instructional design and technology”. Pearson Education inc Upper Saddle River, New Jersey:. (2007).

[20] Rosen, L. D., “Understanding the Generation and the Way They Learn”. Palgrave Macmillan, New York, NY,. (2010).

[21] Ruiz, D. P. P., Diaz, J. F. , Soler, F. O., and Perez, J. R. P., “Adaptation in current e-learning systems”. Computer Standards & Interface, 30, (2008), 62-70. And also www.elsevier.com/locate.csi (2008).

[22] Seel, N. M. and Dijkstra, S., “Introduction: Instructional design and curriculum development”. In N. M. Seel and S. Dijkstra.(Eds), Curriculum, Plans, and Processes i n Instructional Design, New York: Lawrence Erlbaum Associates. (2004).

[23] Simonson, M., Smaldino, S., Albright, M. And Zvace, S.,“Teaching and Learning at a distance: Foundations of distance education”, UpperSaddle River, Columbus, Ohio, (2006).

[24] Sugrue, B. and Kim, K. H., “ASTD 2004 state of industry report”. Alexandria, VA: American Society for Training and Development, (2004).

[25] Van Merriénboer, J. J.G, Clark, R. E. and De Crook, M. B. M., “Blueprints for complex learning: the 4C/ID- model”, Educational Technology, Research and Development, 50 (2), pp 39-64. (2002).

[26] Wang, M., Xiao,J., Callaghan, V., and Novak, D. “Message design for mobile learning: Learning theories, human cognition, and design principles”. British Journal of Educational Technology, (2010).

[27] Waterhouse, S., “The power of e-learning: “The essential guide for teaching in the digital age”. Pearson Education Inc, NewYork: (2005).